کلزا ، گیاهی است از خانواده شب بو (Brasicaceae) ، یک ساله، دگرگشن و یکی ازمهم ترین گیاهان زراعی که از دانه آن جهت تولید روغن استفاده می‌شود. در دهه اخیر این محصول روغنی از نظر متوسط عملکرد روغن جهانی از رتبه پنجم به رتبه سوم صعود کرده است و در حال حاضر کشورهای اروپائی ، کانادا ، چین و هند قسمت اعظم روغن خود را از آن تهیه می‌کنند. به دلیل وجود گونه هایی با خصوصیات متفاوت ، امکان کشت آن در شرایط سرد ، گرم و معتدل دنیا وجود دارد. 

در کشور ما نیز گیاه کلزا در سطح وسیعی از مزارع استانهای گلستان ، مازندران ، کردستان ، خراسان شمالی و رضوی و آذربایجانهای غربی و شرقی و ... کشت می شود و ارقام مختلفی از این رهگذر به تناوب و در طی سالهای مختلف مورد کشت قرار گرفته اند .

تصویر (1)

درباره بذر کلزای آلمانی ماراتن 

بذر کلزای ماراتن همانطور که در بالا نیز اشاره شد ، از انواع بذور کلزای زمستانه کمپانی DSV آلمان و از با کیفیت ترین بذور روغنی زمستانه این کمپانی محسوب می شود . این بذر کلزا به لحاظ ویژگی ها و سازگاری مناسبی همچون پوشش برگی ، میزان گلدهی ، درصد تبدیل گل به دانه ، اندازه غلافها و وضعیت مناسب پر شدن آنها و ... بسیار مورد اقبال و تحسین کشاورزان قرار گرفته است .

ویژگیهای ریخت شناسی گیاهی 

قامت گیاه : پایه کوتاه
وضعیت ساقه : مستحکم و حمایتگری مناسب
وضعیت غلافهای مستقر : کشیده و با تراکم مناسب بر روی ساقه
کیفیت غلافها : پر دانه تا انتهای غلاف 
پوشش برگی : پهن و گسترده
وضعیت ریشه : عمیق با قابلیت گسترش فوق العاده

آماده سازی زمین و تهیه بستر مناسب

آماده سازی زمین و تهیه بستر مناسب یکی از شرایط اصلی موفقیت زراعت بذر کلزای ماراتن می باشد. دانه های این نوع کلزا نیاز به بستر کاشتی مرطوب با بافت مناسب دارد تا رطوبت کافی برای جوانه زنی و رشد را در اختیار داشته باشد. کلوخه هایی با قطر بالای 3 سانتی متر دربستر آماده کشت باعث عدم سبز مطلوب می شود.

شرایط مناسب بستر کشت 

بذر کلزای ماراتن برای رشد مناسب و ایده آل دارای حداقل هایی است که رعایت این نکات سبب بازده بهتر و شایسته تر این بذر کلزای آلمانی خواهد شد . در جدول (2) به بعضی از مهمترین آنها پرداخته شده است .

جدول (2) شرایط مناسب بستر کشت بذر کلزای آلمانی ماراتن

 کودهای شیمیایی مورد نیاز برای بذر کلزای ماراتن

کود شیمیائی مورد نیاز براساس آزمون خاک تعیین می‌گردد. درصورت فراهم نبودن امکانات آزمایشگاهی دریک توصیه کلی و برای هر هکتار مقادیر 100-75 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل، 150-100 کیلوگرم سولفات پتاسیم وحدود 150-200 کیلوگرم اوره ، 20-10 تن کود آلی پوسیده و 250 گوگرد کشاورزی پیشنهاد  میگردد.

مقدار کودهای ازته مورد نیاز کلزا 

کلزا نیاز فراوانی به ازت دارد و غالباً به عنوان گیاهی با نیاز بالای ازت مورد توجه است. کلزا ازت مورد نیاز خود را از سه منبع ازت قابل جذب که در زمان کاشت در خاک وجود دارد، ازت آزاد شده از مواد آلی خاک در طول روده رشد و کودهای ازته تأمین می نماید. کود مورد نیاز کلزا برای دستیابی به عملکردی مطلوب از 50 کیلوگرم ازت تا 240 کیلوگرم در هکتار متفاوت است.

در کشت های آبی در شرایطی که رشد کلزا مطلوب باشد مصرف بالای ازت لازم واقتصادی است ولی در شرایط خشک که پتانسیل تولید کلزا پایین است مقدار کود کمتری مورد نیاز بوده و واکنش نسبت به مصرف کود ازته کمتر خواهد بود. به طور کلی ازت مورد نیاز کلزا بهتر است در سه نوبت مصرف گردد به طوری که یک سوم قبل از کاشت، یک سوم هنگام روزت و مابقی هنگام غنچه دهی به کار  رود.

مقدار مورد نیاز کودهای فسفاته 

فسفر برای رشد مناسب کلزا مورد نیاز است به دلیل عدم گستردگی ریشه مقدار فسفر قابل جذب اولیه خاک و همچنین مقدار کود فسفاته مصرفی بسیار مهم می باشد بهتر است در صورت امکان فسفر به صورت نواری و با فاصله زیر بذر مصرف شود. کلزا فسفر را از خاک در مراحل اولیه رشد به سرعت جذب می کند و این جذب تا مدت 8 هفته ادامه دارد. کلزا قادر است فسفر را در مراحل اولیه رشد به مقدار زیادی از کودهای فسفاته مصرف شده به روش نواری جذب کند. آزمون خاک بهترین روش برای تشخیص کمبود فسفر است.

کیفیت و مقدار استفاده از کودهای پتاسه در مزارع کلزای ماراتن

 کلزا برای حداکثر رشد و عملکرد مطلوب نیاز به مقدار کافی پتاسیم دارد. پتاسیم تحمل گیاه را نسبت به امراض سرما وخشکی بیشتر و تولید نشاسته و کربوهیدرات ها را افزایش می دهد پتاسیم استحکام گیاه را افزایش داده و برای رشد بهینه مقدار مطلوب آن ضروری است. هنگامی که پتاسیم به مقدار کافی در خاک وجود نداشته باشد باید کودهای پتاسیمی را مصرف نمود.

بهترین روش برای تعیین مقدار پتاسیم مورد نیاز بذر کلزای آلمانی ماراتن آزمون خاک است. در خاک هایی که میزان پتاسیم خاک کم است به دلیل تثبیت شدید ممکن است نسبت به مصرف کودهای پتاسیمی واکنشی دیده نشود در چنین خاک هایی بهتر است مصرف کودهای پتاسیمی به صورت سرک انجام گیرد. به دلیل تحرک  کم پتاسیم در خاک بهتر است مصرف آن به روش نواری و نزدیک بذر انجام گیرد. درصورت مشاهده کمبود عناصر ریز مغذی توسط آزمون خاک بایستی نسبت به مصرف آنها در خاک و یا محلولپاشی اقدام نمود.

تصویر (2)

زمان مناسب کاشت بذر کلزای آلمانی ماراتن

با توجه به شرایط خاص آب و هوایی منطقه و وضعیت کشاورزان به طور کلی بهترین تاریخ کاشت بذر کلزای آلمانی ماراتن برای اکثر استانهای نیمه شمالی کشور نیمه اول آبان ماه می باشد. ولی در صورتی که شرایط آبیاری زمین فراهم باشد از دهه آخر مهرماه می توان نسبت به کشت آن اقدام نمود.

میزان بذر مورد نیاز کلزای ماراتن در هکتار 

میزان بذر مصرفی کلزای ماراتن در هکتار ، 5-7 کیلوگرم توصیه می گردد.

استانداردهای فواصل کشت بذر کلزای آلمانی ماراتن

فاصله ردیفهای کاشت کلزا 24- 12سانتی متر بین می باشد. بهترین عمق کاشت 3-2 سانتی متر، بهترین فاصله روی ردیف 5 سانتی متر و بهترین تراکم بوته 80-70 بوته در متر مربع می باشد.