خصوصیات گیاهی

کنجد گیاهی است بوته ای ، دارای سیستم ریشه ای با رشد کامل ، دارای مقاومت نسبی به خشکی ، ساقه کشیده و قائم ، گلهای شبیه به گل میمون و میوه کپسولی که حاوی دانه های روغنی می باشد .

متنوع بودن تیپ بوته ها و سازگاری قابل توجهی که کنجد نسبت به تغییرات محیطی نشان می دهد مبین آن است که آزادی عمل مطلوبی جهت تلاش به منظور تولید واریته ها و ارقام مناسب وجود دارد.

برخی از ارقام دیررس این گیاه تولید برگ ، گل و کپسول را مادامی که شرایط محیطی مساعد باشد ادامه می دهند.

زراعت کنجد

کنجد گیاهی است گرمادوست و اساساً یک محصول خاص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری بوده و به دمای پایین حساس است اما با اجرای برنامه های به نژادی گسترش کشت آن به مناطق معتدل ممکن می باشد . دامنه کشت کنجد از 40 درجه عرض شمالی تا 40 درجه عرض جنوبی بوده ، معمولاً زراعتآن تا ارتفاع 1200 متر از سطح دریا امکان پذیر می باشد .

این نبات به روزهای گرم و نور فراوان نیازمند است و به حرارت های پایین حساسیت نشان میدهد.

خاک

کنجد را می توان مشروط بر آنکه از نظر زهکشی و تهویه محدودیتی وجود نداشته باشد در انواع خاکها کشت نمود . خاکهای دارای بافت متوسط شرایط مطلوب تری را فراهم می سازند . این گیاه

عموماً در گروه گیاهان غیر متحمل به شوری طبقه بندی میگردد.

این گیاه در خاکهای اسیدی و کمی قلیایی نتایج خوبی داده است. با این وجود خاکهایی را که واکنش 7 می باشد . - مناسب رشد کنجد حدود 8 ph ، خنثی دارند ترجیح می دهد.

تاریخ کاشت

در تعیین تاریخ کاشت کنجد رعایت سه نکته اساسی ضروری است . اول : درجه حرارت مناسب جهت سبز کردن - دوم : پایداری دمای هوا به منظور اینکه پس از سبز کردن افت حرارت پدید نیاید-سوم : زمان گلدهی مصادف با گرمای بیش از حد نگردد زیرا منجر به عدم باروری گلها شده و تعداد کپسولهای تشکیل شده کاهش می یابد .

حداقل حرارت خاک برای جوانه زدن و سبز شدن کنجد حدود 20 درجه سانتیگراد است . در این حرارت کنجد 4 تا 7 روزه سبز می شود . کاشت می تواند هنگامی انجام شود که میانگین شبانه روزی حرارت هوا به 20 تا 25 درجه سانتیگراد رسیده باشد .

با توجه به شرایط جوی مناطق کشت کنجد و نیازهای این نبات ، کنجد یکی از آخرین زراعتهای بهاره است که کشت می گردد. در مناطق گرمسیر کشت کنجد اغلب بعد از برداشت گندم و جو انجام می شود . در مناطق پنبه کاری یک تا دو هفته پس از کشت پنبه می توان به کشت کنجد اقدام نمود .

در مناطقی که ذرت و سویا کشت می گردد باید حداقل 20 روز پس از سویا این نبات را کاشت .

در جدول ذیل تاریخ مناسب کاشت در برخی مناطق ارائه گردیده است :

میزان کود مصرفی

برای کنجد کمتر از سایر محصولات گرمسیری دیگر کود مصرف می شود . مقدار کود م ورد نیاز در اراضی و نواحی مختلف متفاوت است . ولی بطور کلی می توان گفت احتیاجات کودی کنجد شبیه پنبه

می باشد . این گیاه برای رشد مطلوب نیاز به ازت ، فسفر و پتاس دارد . کود شیمیایی مورد نیاز 150-200 کیلوگرم فسفات آمونیوم و 100 کیلوگرم اوره در هکتار بصورت عمومی در ایران توصیه می شود و همچنین میزان 100 کیلو گرم در هکتار سولفات پتاسیم نیز پیشنهاد می گردد.

در کشت های تجارتی برای دست یابی به عملکرد مطلوب کاربرد کود سرک ازته در دو مرحله قبل از گلدهی هر مرحله مقدار 50 کیلوگرم کود اوره ضروری است. استفاده از عناصر میکروب (آهن، روی، منگنز و منیزیم) بصورت سولفات و همچنین محلول پاشی با سولوپتاس هرکدام به میزان 2 کیلوگرم در هکتار پیش از دوره گلدهی در دستیابی به عملکردهای بالا مناسب است.

شما می توانید جهت مشاوره و خرید بذر کنجد ناشکوفا با مشاوران ما در فروشگاه های اینترنتی شبکه آفتاب و شاپ ثمر در ارتباط باشید.

کاشت

بعلت اینکه دانه کنجد در مراحل اولیه رشد و جوانه زدن خیلی حساس و ضعیف می باشد در آماده کردن زمین قبل از کاشت باید نهایت دقت را معمول داشت . زمین باید کاملاً عاری از گیاهان هرز بوده گرم و مرطوب باشد . چنانچه کشت با آبیاری باشد زمین باید بخوبی تسطیح گردد . شیب طوری تعبیه گردد که آب در هیچ قسمتی از زمین روی بستر بذر را نگیرد و خطر سله بستن در مرحله جوانه زدن و رویش گیاه وجود نداشته باشد .

بسته به نوع خاک عمق کاشت تغییر می کند و معمولاً بین 2 تا 5 سانتیمتر متغیر است . عمق کاشت همچنین بسته به زمان کاشت و میزان رطوبت خاک تغییر می نماید. به منظور پیشگیری از شیوع امراض و آلودگیهای قارچی ضدعفونی بذر با قارچکشهایی نظیر کاپتان موثر خواهد بود . بذر کارهایی که مخصوص ریزدانه ها نظیر سبزی و پیاز هستند در کشت مکانیزه کنجد کاربرد دارند . در تنظیم بذر پاش و تهیه بستر بذر باید دقت کافی صورت گیرد تا بذور بطور یکنواخت ریخته شده و نیاز به تنک های متوالی وجود نداشته باشد .

آبیاری

کنجد بطور معمول در برابر خشکی مقاوم است . با این وجود گیاهچه کنجد در برابر کمبود آب بیش از حد حساس است . همچنین در زمان گلدهی و اوائل دانه بندی نیز به کم آبی حساس می گردد.

آبیاری بسته به نوع زمین کشت بطریق کرتی (غرقابی) یا جوی و پشته صورت می گیرد . این نبات بویژه در مراحل اولیه گیاهچه ای در برابر پوسیدگی ریشه و سایر بیماریهای قارچی ناشی از مردابی شدن یا رطوبت اضافی حساس است .

انجام کشت کنجد بصورت هیرم باعث افزایش درصد جوانه زنی و نیز تسریع در آن می شود . بطور کلی میزان آب مورد نیاز برای کشت آبی کنجد 1000-200  mm  می باشد که بسته به شرایط اقلیمی و طول دوره رویش ارقام و نیز شرایط خاک متفاوت می باشد .

میزان بذر ، تراکم بوته و فاصله کاشت

برای کاشت کنجد به علت متفاوت بودن تیپ شاخه بندی گیاه فاصله بین خطوط از 45 تا 70 سانتیمتر متغیر است.  فاصله بوته ها در روی خطوط کمتر از 5/2 سانتی متر وبیشتر از 15 سانتیمتر توصیه نمی شود.

براساس تراکم های مختلف و وزن هزار دانه متفاوت میزان بذر مورد نیاز در هکتار متغیر می باشد لکن بطور کلی میزان بذر مصرفی جهت کشت یک هکتار از 4 تا 6 کیلوگرم نوسان دارد .

مبارزه با علف های هرز

الف – شیمیایی : جهت مبارزه و پیشگیری از شیوع علفهای هرز می توان از علف کش ترفلان به نسبت 2 لیتر در هکتار استفاده نمود. زمان استفاده قبل از احداث جوی و پشته بوده ، پس از مصرف

لازم است با دو دیسک عمود برهم در عمق 10 سانتیمتری با خاک مخلوط گردد تا اثر بخشی مناسبی داشته باشد .

ب- کنترل زراعی :ا ین نبات در مراحل اولیه رشد در مقابل علفهای هرز حساس است و قادر به رقابت با آنها نیست و به این دلیل در این مرحله عملیات وجین ضرورت دارد . در کشت ردیفی استفاده

از پنجه غازی یا کولتیواتور سبک بهترین روش مبارزه با علفهای هرز می باشد . استفاده از برنامه تناوب صحیح نیز توصیه می گردد. همچنین انجام یک آبیاری در هنگام تهیه زمین با هدف سبز شدن علفهای هرز و مبارزه با آنها تاثیر قابل توجهی دارد .

تناوب زراعی

کنجد به عنوان زراعت تابستانه می تواند در تناوب زراعی جایگزین اکثر نباتات گردد ولی بهترین نباتات برای کاشت کنجد گیاهان وجینی هستند زیرا در زراعت گیاهان وجینی مبارزه مستمری با علفهای هرز صورت می گیرد که این امر زراعت کنجد را موفقیت آمیز می نماید .

کنجد را بصورت کشت دوم می توان در تمام مناطق گرمسیری ایران مانند فارس ، کرمان ، خوزستان و ... بعد از گندم و جو کشت نمود . رعایت تناوب 2-4 ساله در کشت کنجد به منظور جلوگیری از شیوع امراض و آفات ضروری است .

آفات کنجد

مهمترین آفات کنجد در ایران عبارتند از :

1- زنجره کنجد 2- پروانه برگ و دانه خوار کنجد 3- کرم برگخوار 4- سیرسیرکها 5- کارادرینا، 6- شته ها 7- اگروتیس .

کنترل آفات مزارع کنجد از طریق سمپاشی به سهولت امکان پذیر است . استفاده از آفت کشهای سیستمیک نظیر متاسیستوکس(1/5 لیتر در هکتار( ، دیازینون  2) لیتر در هکتار ( و اکاتین  2) لیتر در هکتار) توصیه می گردد.

بیماریها

بیماری پژمردگی یا بوته میری

رایج ترین بیماری کنجد در ایران بوته میری است و در هر مرحله از رشد می تواند گیاه را آلوده نماید . پژمردگی ناگهانی بوته ها و خشک شدن آنها ویژگی مشخص این بیماری می باشد که بعلت نفوذ

رشته های قارچ به داخل آوند ها و مسدودشدن آنها پدید می آید . اولین علائم بیماری مشاهده برگهای زرد غیر طبیعی روی گیاه است که به تدریج از گیاه جدا می شوند . در مراحل پیشرفته بیماری تمام گیاه خشک می شود و در صورتیکه آلودگی شدید نباشد یا در مراحل انتهایی رشد پدید آید فقط نیمی از گیاه پژمرده می شود . آبیاری بی رویه ، غرقاب شدن بوته ها و زهکش نداشتن زمین و نیز عدم رعایت تناوب صحیح سبب تشدید بیماری می گردد.

بدلیل خاکزی بودن بیماری فوق با بکارگیری روشهای به زراعی مانند کشت ردیفی می توان میزان آلودگی و صدمات آن را کاهش داد .

ضدعفونی بذور قبل از کاشت با قارچکشهای بنومیل ( 1%) و کاپتان ( 2%) در کنترل میزان بیماری موثر می باشد .

بیماری گل سبز

یکی از مهمترین بیماریها در زراعت کنجد می باشد و ظهور گلهای غیر عادی و برگی شدن اجزاء گل که در جریان پیشرفت بیماری حاصل می شود از علائم آن می باشد . در بوته هایی که پس از گلدهی

آلوده می شوند ظهور علائم بعد از تشکیل کپسولهاست . در این بوته ها اکثر کپسولها شکافته شده و دانه درون آنها سبز می ماند . کپسولهای ظاهراً سالم در این بوته ها حاوی دانه های چروکیده ، پوک و بدمزه هستند .

عامل بیماری که محدود به آوندهای آبکش می باشد شبه مایکوپلاسما گزارش گردیده است . انتقال آن توسط زنجره صورت می گیرد و به همین دلیل سمپاشی بر علیه حشرات در کنترل بیماری موثر

است. کشت زود هنگام نیز در گسترش و تشدید این بیماری تاثیر دارد لذا تنظیم تاریخ کاشت (کمی تاخیر) در تقلیل خسارات آن موثر می باشد .

بطورکلی مبارزه با بیماریهای کنجد با استفاده از : ضدعفونی بذور سالم به هنگام کشت، استفاده از واریته های متحمل ، رعایت تناوب زراعی و از بین بردن بقایای محصول و میزبانهای دیگر صورت می گیرد و به منظور جلوگیری از اشاعه عوامل بیماریزای کنجد کشت حتماً بصورت جوی پشته و بوته ها بالاتر از داغ آب مستقر شوند.

 

برداشت

با نزدیک شدن زمان برداشت برگهای پایینی شروع به زرد شدن نموده و همزمان کپسولهای تحتانی باز می شوند . رسیدگی کپسولها در کنجد از پایین به بالا صورت می گیرد . انتظار برای رسیدن تمامی

کپسولها باعث ریزش دانه ها از کپسولهای پایینی و افت عملکرد می شود لذا قبل از رسیدن همه کپسولها بوته ها درو می شوند. پس از درو دسته های کنجد را بصورت عمودی یک تا دو هفته در معرض جریان هوا قرار می دهند تا ضمن خشک شدن همه کپسولها باز شود و بذرها را بتوان از آنها خارج نمود . سپس می توان دانه ها را با تکان دادن بوته ها در محلی که برای آن در نظر گرفته شده است جمع آورد نمود .

برای جلوگیری از افت عملکرد و از بین رفتن دانه های کنجد از قبل باید کف انبار یا محل خرمن بوته های کنجد را با وسایل مناسب عایق نمود . سیمان کردن کف انبار یا پهن کردن برزنت قابل توصیه می باشد .

برداشت مکانیزه کنجد :

به علت رشد نامحدود بودن گیاه کنجد و عدم همزمانی در رسیدن کپسولها و امکان ریزش دانه ، برداشت مکانیزه کنجد به سهولت میسر نمی گردد. جهت انجام برداشت به روش مکانیزه با استفاده از

محلول پاشی با مواد ضد ریزش سعی گردد ریزش دانه به حداقل ممکن تنزل یابد . هنگام محلول پاشی زمانی است که 65٪ تا ٪75 کپسولها از سبز تیره به سبز روشن تغییر رنگ داده باشند.

پس از محلول پاشی هنگامی که اکثریت غالب کپسولها به قهوه ای تیره تغییر رنگ دادند (حدوداً یک هفته پس از محلول پاشی) رطوبت نیز کاهش یافته و امکان برداشت مکانیزه فراهم می گردد . سرعت برداشت کمباین حداکثر 4-6 کیلومتر در ساعت بوده و در صورتیکه کمباین دارای سیستم Airjet نیز باشد درصد ریزش تقلیل خواهد یافت .