علایم سرمازدگی در مرکبات
علائم خسارت سرما در میوه به شکل تغییر شکل میوه، سیاه شدن و فرورفتگی پوست میوه و تلخ شدن میوه به دلیل پاره شدن وزیکول‌های پوست میوه رخ می دهد.
در مواقعی که شب ها سرد و مرطوب است مواد روغنی پوست میوه مرکبات می ترکد و روی پوست پخش می شود و باعث ایجاد لکه های سیاه روی پوست و چروکیدگی آنها می شود.
علایم سرمازدگی در مرکبات
سرمازدگی شدید در مواردی باعث ریزش و از بین رفتن برگ ها می شود. اگر درختان در مدت طولانی در معرض سرما قرار بگیرند خسارت بیشتری مانند مرگ شاخه ها و یا حتی مرگ تنه درخت را به بار می آورد.
در دمای زیر صفر درجه شیره گیاهی و آب داخل سلول های یخ می زند و شاخه های جوان به رنگ تیره در آمده و خشک می شوند.
در مواردی پوست تنه ترک خورده و درخت به طور کلی خشک می شود.
مهم ترین علایم سرمازدگی در مرکبات
۱. علائم سرمازدگی در برگ‌ها
سرمازدگی برگ‌ها معمولاً با تغییر رنگ و بافت آنها آغاز می‌شود. برگ‌ها ممکن است رنگ‌پریده یا زرد شوند و سپس به قهوه‌ای روشن یا تیره تغییر کنند. در موارد شدید، حاشیه برگ‌ها خشک و شکننده می‌شود و در نهایت برگ‌ها لوله شده و از درخت می‌ریزند. این علائم ناشی از آسیب به سلول‌های برگ و کاهش فعالیت متابولیکی گیاه است. اگر شدت سرمازدگی زیاد باشد، ممکن است بخش‌های وسیع‌تری از تاج درخت دچار ریزش برگ شوند.
۲. علائم سرمازدگی در شاخه‌ها و تنه
شاخه‌ها و تنه درخت نیز به شدت تحت تأثیر سرمازدگی قرار می‌گیرند. یکی از علائم شایع، ترک‌خوردگی پوست شاخه‌ها و تنه است که ناشی از انقباض سریع آب در بافت‌های گیاه در اثر یخ‌زدگی می‌باشد. پوست شاخه‌ها ممکن است سیاه یا قهوه‌ای شده و در موارد شدیدتر، نکروز (مرگ بافت) در بخش‌های آسیب‌دیده دیده شود. درخت ممکن است برای مقابله با این آسیب، صمغ ترشح کند. شاخه‌های جوان و سرشاخه‌ها به دلیل نازک بودن پوست، بیشتر در معرض خشک شدن و مرگ قرار می‌گیرند.
۳. علائم سرمازدگی در میوه‌ها
سرمازدگی میوه‌ها با تغییر رنگ پوست آغاز می‌شود. پوست میوه ممکن است به رنگ قهوه‌ای، خاکستری یا سیاه تغییر کرده و چروکیده شود. لکه‌های آبدار روی پوست و گوشت میوه ظاهر می‌شوند که به مرور زمان نرم و پلاسیده می‌شوند. در موارد شدید، میوه‌ها از درخت جدا شده و می‌ریزند. همچنین، کیفیت داخلی میوه‌ها کاهش می‌یابد؛ گوشت میوه ممکن است خشک، بی‌طعم یا تلخ شود. ترک‌خوردگی پوست میوه نیز یکی دیگر از علائم سرمازدگی است که معمولاً در دماهای بسیار پایین اتفاق می‌افتد.
۴. علائم سرمازدگی در گل‌ها
گل‌های مرکبات نیز به سرما حساس هستند و در دماهای پایین ممکن است به‌سرعت پژمرده و خشک شوند. این آسیب‌ها منجر به ریزش گل‌ها می‌شود که کاهش قابل‌توجه محصول نهایی را به دنبال دارد. سرمازدگی گل‌ها می‌تواند تولید میوه را در همان فصل مختل کند، به‌ویژه اگر در زمان گل‌دهی دمای پایین ناگهانی رخ دهد.
۵. علائم سرمازدگی در ریشه‌ها
ریشه‌های مرکبات که نزدیک به سطح خاک قرار دارند، در برابر یخ‌زدگی آسیب‌پذیر هستند. سرما باعث کاهش جذب آب و مواد مغذی توسط ریشه‌ها می‌شود. در موارد شدید، ریشه‌های یخ‌زده ممکن است بپوسند و عملکرد کلی درخت دچار افت شدید شود. این وضعیت در خاک‌هایی با زهکشی ضعیف و یا خاک‌های اشباع از آب بیشتر رخ می‌دهد.
عوامل مؤثر بر شدت سرمازدگی در مرکبات
شدت و تأثیر سرمازدگی به عوامل مختلفی بستگی دارد. نوع گونه یا رقم مرکبات یکی از مهم‌ترین عوامل است. برای مثال، ارقامی مانند لیموترش حساسیت بیشتری به سرما دارند، در حالی که نارنگی‌ها و پرتقال‌های خاص مقاومت بیشتری نشان می‌دهند. همچنین، درختان جوان و نهال‌ها به دلیل سیستم ریشه‌ای ضعیف‌تر و پوست نازک‌تر، آسیب‌پذیرتر هستند.
شرایط محیطی نیز نقش کلیدی دارند. مناطقی با باد شدید یا خاک‌های کم‌عمق بیشتر در معرض سرمازدگی هستند. مدیریت ضعیف مزرعه، مانند آبیاری نامنظم یا عدم تغذیه کافی، می‌تواند حساسیت درخت به سرما را افزایش دهد.
پیشگیری و مدیریت سرمازدگی در مرکبات
۱. ایجاد پوشش حفاظتی
برای درختان جوان و حساس، می‌توان از پوشش‌هایی مانند پلاستیک یا پارچه برای محافظت در برابر سرما استفاده کرد. این پوشش‌ها به‌ویژه در شب‌های سرد بسیار مؤثر هستند. حصارکشی اطراف درختان نیز می‌تواند از نفوذ باد سرد جلوگیری کند.
۲. آبیاری مناسب
آبیاری قبل از وقوع سرما می‌تواند دمای خاک و گیاه را در حد متعادل نگه دارد. آبیاری منظم نیز به گیاه کمک می‌کند تا تعادل آبی خود را حفظ کرده و در برابر تنش‌های دمایی مقاوم‌تر شود.
۳. استفاده از مالچ
استفاده از مالچ‌های طبیعی مانند کاه، کمپوست، یا پلاستیک روی سطح خاک می‌تواند به حفظ رطوبت و دمای خاک کمک کند. این روش برای محافظت از ریشه‌ها بسیار مؤثر است.
۴. حرارت‌دهی باغ
در باغ‌های بزرگ، استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری‌های باغی یا ایجاد دود می‌تواند دمای محیط را تا حدی افزایش داده و از آسیب سرما جلوگیری کند.
۵. انتخاب ارقام مقاوم
استفاده از ارقامی که مقاومت بیشتری به سرما دارند، یکی از روش‌های مؤثر پیشگیری است. این ارقام معمولاً به‌خوبی با شرایط اقلیمی منطقه سازگارند.
۶. تغذیه متعادل
تأمین مواد مغذی مورد نیاز درخت، به‌ویژه پتاسیم و فسفر، می‌تواند مقاومت گیاه را در برابر سرما افزایش دهد. از مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنی که رشد رویشی بیش از حد ایجاد می‌کنند، خودداری کنید.
مدیریت پس از سرمازدگی
پس از وقوع سرمازدگی، ارزیابی وضعیت درختان و انجام اقدامات ترمیمی ضروری است. ابتدا بخش‌های آسیب‌دیده را شناسایی کرده و شاخه‌های خشک و ترک‌خورده را در فصل بهار هرس کنید. تغذیه گیاه با کودهای مناسب و آبیاری منظم می‌تواند به بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده کمک کند.
