حدود مطلوب عناصر و پارامترهای خاک در کشاورزی

بررسی و مدیریت حدود مطلوب عناصر و پارامترهای خاک در کشاورزی برای هر مزرعه یا محصول خاص نیاز به آزمایش خاک و استفاده از توصیه‌های متخصصان کشاورزی دارد. با آزمایش‌های منظم خاک و استفاده از کودها و مواد اصلاحی مناسب، می‌توان شرایط خاک را بهینه و تولید محصول را افزایش داد.

عناصر غذایی خاک

عناصر غذایی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. عناصر غذایی پرمصرف (ماکرو)

این عناصر به مقدار زیاد مورد نیاز گیاه هستند:

• نیتروژن کل: 0.1 تا 0.2 درصد = 1000 تا 2000 میلی‌گرم در کیلوگرم (ppm)
   نیترات: 20 تا 30 میلی‌گرم در کیلوگرم (ppm)
  
  • نقش: رشد رویشی، تولید کلروفیل و پروتئین.
• فسفر (P): 15-25 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک (به صورت P2O5)
  • نقش: تقویت ریشه‌زایی، گلدهی و تولید انرژی.
• پتاسیم (K): 100-150 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک (به صورت K2O)
  • نقش: تنظیم آب، مقاومت به تنش‌ها و تقویت میوه‌دهی.
• کلسیم (Ca): 1000-3000 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک
  • نقش: تقویت دیواره سلولی و کاهش سمیت یون‌ها.
• منیزیم (Mg): 50-100 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک
  • نقش: فعال‌سازی آنزیم‌ها و تولید کلروفیل.
• گوگرد (S): 10-20 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک
  • نقش: تولید پروتئین‌ها و آنزیم‌ها.

2. عناصر غذایی کم‌مصرف (میکرو)

این عناصر به مقدار کم نیازند اما حیاتی هستند:

• آهن (Fe): 4.5-10 میلی‌گرم بر کیلوگرم
• منگنز (Mn): 1-5 میلی‌گرم بر کیلوگرم
• روی (Zn): 0.5-1.5 میلی‌گرم بر کیلوگرم
• مس (Cu): 0.2-0.5 میلی‌گرم بر کیلوگرم
• بور (B): 0.2-0.5 میلی‌گرم بر کیلوگرم
• مولیبدن (Mo): 0.01-0.1 میلی‌گرم بر کیلوگرم

پارامترهای خاک

پارامترهای خاک شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک را توصیف می‌کنند:

1. pH خاک

• محدوده مطلوب: 6.0-7.5 (بسته به محصول).
• اثر: تنظیم دسترسی به عناصر غذایی.

2. مواد آلی (Organic Matter)

• محدوده مطلوب: 3-5٪.
• اثر: بهبود ساختار خاک، تأمین مواد مغذی و افزایش ظرفیت نگهداری آب.

3. هدایت الکتریکی (EC)

• محدوده مطلوب: کمتر از 4 دسی‌زیمنس بر متر.
• اثر: نشان‌دهنده میزان شوری خاک؛ شوری بالا رشد گیاه را محدود می‌کند.

4. ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC)

• محدوده مطلوب: 10-30 میلی‌اکی‌والان بر 100 گرم خاک.
• اثر: تعیین توانایی خاک برای نگهداری کاتیون‌ها (عناصر غذایی).

5. بافت خاک

• تعریف: نسبت شن، سیلت و رس در خاک.
• اثر: تعیین ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی.

6. رطوبت خاک

• اثر: تنظیم دسترسی به آب برای رشد گیاه.

7. دمای خاک

• اثر: تأثیر بر جوانه‌زنی بذرها و فعالیت ریشه.

8. تهویه خاک

• اثر: تسهیل دسترسی ریشه‌ها به اکسیژن و رشد میکروارگانیسم‌ها.

9.کربن آلی (OC)

•   محدوده مطلوب: بالای 1.5 درصد

10.درصد آهک (TNV)

• محدوده مطلوب: 10-15 درصد

11.نسبت جذب سدیم (SAR)

•  محدوده مطلوب: کمتر از 10
•  خطر سدیمی شدن: افزایش در مقادیر بالای 10