انواع روش‌های ضدعفونی کردن بذر

ضدعفونی کردن بذر مورد استفاده در کشت به دو صورت روش همزمان با بوجاری یا شیمیایی (استفاده از دستگاه و ابزار) و ضد عفونی دستی یا فیزیکی (ابتدایی و با استفاده از نیروی کارگر)  صورت می پذیرد. آنچه در ضد عفونی بذور مهم است جلوگیری از مسمومیت دام یا کارگران انجام دهنده ضدعفونی می باشد. اگر برخی از مواد ضدعفونی کننده در غلظت زیاد استفاده شوند سبب ایجاد گیاه سوزی در گیاهچه یا عدم جوانه زنی بذور می شوند.

روش‌های شیمیایی(همزمان با بوجاری) ضدعفونی کردن بذر

ضدعفونی کردن بذر با قارچ‌کش‌ها

• نحوه عمل: قارچ‌کش‌ها با تداخل در فرآیندهای حیاتی قارچ‌ها، رشد و تکثیر آن‌ها را متوقف می‌کنند.
• انواع قارچ‌کش‌ها: قارچ‌کش‌های تماسی، سیستمیک و حفاظتی.
• مزایا: طیف وسیع کنترل بیماری‌ها، اثر سریع.
• معایب: احتمال ایجاد مقاومت قارچ‌ها، آلودگی محیط زیست، خطر برای انسان و حیوانات.

ضدعفونی کردن بذر با حشره‌کش‌ها

• نحوه عمل: حشره‌کش‌ها با مسموم کردن یا فلج کردن حشرات، آن‌ها را از بین می‌برند.
• انواع حشره‌کش‌ها: حشره‌کش‌های گوارشی، تماسی، تنفسی.
• مزایا: کنترل موثر آفات بذر.
• معایب: خطر مسمومیت، مقاومت آفات.

ضدعفونی با ترکیبات ضدعفونی کننده

• نحوه عمل: ترکیباتی مانند ترکیبات مسی، جیوه‌ای و آلی، طیف وسیعی از عوامل بیماری‌زا را کنترل می‌کنند.
• مزایا: اثر طولانی مدت.
• معایب: سمیت بالا، محدودیت‌های استفاده.

روش‌های فیزیکی(دستی) ضدعفونی کردن بذر

ضدعفونی با حرارت

• نحوه عمل: با افزایش دما، پروتئین‌ها و آنزیم‌های عوامل بیماری‌زا دناتوره شده و از بین می‌روند.
• انواع حرارت: آب گرم، بخار آب، هوای گرم.
• مزایا: عدم استفاده از مواد شیمیایی، موثر برای بسیاری از عوامل بیماری‌زا.
• معایب: ممکن است به بذر آسیب برساند.

ضدعفونی با اشعه ماوراء بنفش

• نحوه عمل: اشعه UV با آسیب رساندن به DNA میکروارگانیسم‌ها، آن‌ها را از بین می‌برد.
• مزایا: عدم استفاده از مواد شیمیایی، اثر سریع.
• معایب: نفوذ کم در مواد جامد، نیاز به تجهیزات خاص.

ضدعفونی با پلاسما

• نحوه عمل: پلاسما سرد با تولید رادیکال‌های آزاد، میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برد.
• مزایا: موثر برای طیف وسیعی از عوامل بیماری‌زا، عدم آسیب به بذر.
• معایب: تکنولوژی جدید و هزینه بالا.

عوامل موثر در انتخاب روش مناسب

• نوع محصول: برخی بذرها حساسیت بیشتری به مواد شیمیایی دارند.
• نوع عامل بیماری‌زا: هر عامل بیماری‌زا به روش خاصی حساس است.
• شرایط محیطی: رطوبت، دما و نوع خاک در انتخاب روش موثر هستند.
• دسترسی به تجهیزات: برخی روش‌ها نیاز به تجهیزات خاصی دارند.
• هزینه: هزینه هر روش متفاوت است.

نکات مهم در ضدعفونی کردن بذر

• توجه به دستورالعمل: همیشه دستورالعمل سازنده را به دقت مطالعه کنید.
• استفاده از تجهیزات ایمنی: از دستکش، ماسک و عینک ایمنی استفاده کنید.
• خشک کردن بذر پس از ضدعفونی: بذر را پس از ضدعفونی به طور کامل خشک کنید.
• نگهداری صحیح بذر: بذر ضدعفونی شده را در جای خشک و خنک نگهداری کنید.

مزایای ضدعفونی کردن بذر

• افزایش جوانه‌زنی
• کاهش بیماری‌های گیاهچه
• افزایش عملکرد محصول
• کاهش مصرف سموم در مزرعه

معایب ضدعفونی کردن بذر

• هزینه بالا
• خطر آلودگی محیط زیست
• مقاومت برخی عوامل بیماری‌زا به مواد شیمیایی

مقایسه ضدعفونی کردن بذر با مبارزه شیمیایی

تاکنون روش های مختلفی برای ضدعفونی کردن بذر ارائه گردیده اما ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش آسان ترین و با صرفه ترین طریقه جلوگیری از خسارت بیماری هایی است که به وسیله بذر منتقل می گردند.

زیرا اولا عامل بیماری در عملیات محدود و تحت کنترل از بین خواهد رفت، ثانیا از انتقال و انتشار بیماری در مزرعه و ایجاد خسارت به شدت خواهد کاست. ثالثا بذور جوانه زده در مقابل پاتوژنهای خاکری محافظت شده و گاها از ایجاد آلودگی در مراحل رشد گیاهچه جلوگیری به عمل می آورد.

از طرفی ضدعفونی بذر در مقایسه با مبارزه شیمیایی در مزرعه، امکان آلودگی محیط زیست را به حداقل می رساند، برای ضد عفونی بذر با سموم شیمیایی به این نکته باید توجه داشت.

آیا عامل بیماری سطحی است؟ و یا اینکه در پوشش و ساختمان داخلی بدر منتقل گردیده است؟ در آلودگی های سطحی بذر استفاده از سموم تماسی برای ضدعفونی کفایت می کند.

مانند استفاده از مانکوزب بر علیه سیاهک پنهان گندم، ولی در مواردی که آلودگی بذر داخلی باشد استفاده از سموم سیستمیک به منظور نفوذ در داخل بذر و تأثیر عامل بیماری ضروری می باشد. در هر دو مورد ضدعفونی بذر ها با میزان معینی از سموم و آغشتگی یکنواخت توصیه شده است.

در روش های سنتی اختلاط سموم یا بذر آلوده به کمک پارو یا وسایلی نظیر آن صورت می گیرد. در مواردی که توده بدر زیاد باشد آغشتگی بذر به صورت یکنواخت نخواهد بود.

همچنین اغلب مشاهده می گردد بعضی از کشاورزان، همزمان با ریختن بذر در کودپاش های دوار جهت کشت، سموم ضد عفونی بذر را نیز به آن اضافه می کنند و بدین صورت بدور بدون آغشتگی یکنواخت با اسم قارچ کش در مزرعه پخش می گردند.